هفته نامه صبح اندیشه شماره 500 بیست وپنج اسفند1403.سی سالگی«زنده رود» و اهمیت تداوم نویسنده محمد گفتمان

سی سالگی«زنده رود» و  اهمیت تداوم

محمد گفتمان

دو فصلنامه زنده رود سی ساله شد. تنها همین تک جمله می‏تواند نمایانگر یک استقامت فرهنگی شگفت باشد، در روزگاری که هم نهادهای فرهنگی دولتی دچار فرسودگی شده‏اند و هم نهادهای فرهنگی غیر دولتی به دلیل مشکلات گوناگون امکان دوام ندارند.

در بخش فرهنگ و ادبیات در نیم قرن اخیر، اصفهان دو رویداد درخشان را به عنوان شهری که ریشه در تاریخ، فرهنگ و هنر دارد به نمایش گذاشته است:

نخستین آن «جُنگ اصفهان» بود که تحولی عظیم در ادبیات بوجود آورد و دیگری، تداوم انتشار«زنده رود» به عنوان نشریه‏ای مستقل، پیش‏رو و دگراندیش.

«زنده‏رود» در سالهای اخیر با فشارهای گوناگونی روبرو بوده است که بخشی از آن ناگزیر از تحوالاتی است که در گذر زمان و پیشرفت‏هایی ست که در جهان حاصل شده و بخشی دیگر خاص این اقلیم است.

گسترش رسانه‏های مجازی و اعلام استقلال تک تک افراد از نیاز به رسانه‏های مرجع، نشریات نوشتاری را با بحران مخاطب روبرو کرد. از سوی دیگر جذابیت مطالب موسوم به مطالب زرد که پیش از این فقط در نشریات زرد در دسترس بود به مسئله‏ای همگانی بدل شد و هر کس که پسوند نامش مثلا به «می» ختم می‏شود احساس برابری با نظامی گنجوی را دارد و با این هجوم و طوفان مغول‏وار مطالب بی‏مایه به ساحت فرهنگ، ادبیات فاخر هر روز حاشیه‏ای‏تر شده است.

از سوی دیگر کتاب به عنوان کالای تبلیغاتی مورد توجه هنرمندانی قرار گرفت که ذات هنر آنان با «نمایشی‏بودن» همراه است و این نقش نمایشی به محصول فرهنگی و ادبی نظیر شعر و داستان و کتاب هم کشیده شده و باعث گردیده کتابها و مطبوعات جدی و فاخر هر روز در دایره تنگ‏تری قرار گیرند.

این دشواری‏ها به علاوه گرفتاری‏های اقتصادی و سوءبرداشتهای ممیزی، و کاهش مخاطب، راه را برای ادامه با موانع بسیاری مواجه می‏کند.

با وجود همه این دشواری‏ها «دو فصلنامه زنده رود» مسیر خود را پیموده است و مردم به رغم سوگواری برای خشکیدن زاینده رود، خوشحالند که «زنده رود» زنده است و دور نیست اگر گفته شود که به پاس چنین استقامتی، ابرها خواهند بارید و زاینده رود را هم زنده خواهند کرد.

فصلنامه زنده رود با مشی فرهنگی، ادبی، تاریخی، در پاییز ۱۳۷۱ انتشار و تا شماره ۱۷ تداوم یافت. شماره ۱۸ پس از وقفه ۵ ساله در زمستان ۷۹ منتشر شد و تا این تاریخ (زمستان ۹۲) ۵۶ شماره آن در ۳۴ مجلد چاپ و نشر یافته است. صاحب امتیاز و مدیر مسئول آن حسام الدین نبوی نژاد.

ابوالحسن نجفی ،جلیل دوستخواه، محمد کلباسی، احمد گلشیری، هوشنگ گلشیری، مجید نفیسی، حسام‌الدین نبوی‌نژاد، جواد فرخفال، ضیا موحد ،احمد میرعلایی، یونس تراکمه، شیروانی، احمد اخوت، کیوان قدرخواه، برهان‌الدین حسینی، علی خدایی و مهندس افراسیابی.بنیانگذاران نشریه زنده رود هستند و  به گفته محمد حقوقی زنده رود ادامه جنگ اصفهان است.

هیئت تحریریه این مجله عبارتند از:

علی خدایی، محمدرحیم اخوت، احمد اخوت، محمدعلی موسوی، حسین مزاجی، فاطمه خانسالار، فرهاد کشوری، محمدحسین خسروپناه، بهرام فرهنگ، شاپور بهیان و آرزو مختاریان.

در جشن ده سالگی زنده رود که در سال 1386 به همت مجله بخارا برگزار شد نگار اسکندرفر درباره زنده رود گفت:

«اين مجله جزو نشرياتي است كه موفق شده براي سال‌هاي پياپي منتشر شود؛ كاري كه واقعا دلي به وسعت دريا و اعصابي پولادين مي‌خواهد. زنده‌رود از آن مجلاتي است كه نيامده است تا چند گاهي گرد و خاكي بكند و بعد غيبش بزند. پيداست كه از همان ابتدا خودش را براي كاري سنجيده و درازمدت آماده كرد و اهل هياهو و جار و جنجال‌هاي روزمره نيست.»

این سخن اسکندر فر بعد از بیست سال همچنان مصداق دارد و رویکرد مجله را تایید می کند. در همان جلسه حسام الدین نبوی نژاد درباره روند شكل‌گيري اين فصل‌نامه سخن گفت و توضيح داد:

«‌انتشار زنده‌رود به پاييز 71 بازمي‌گردد، اما چنين نشريه‌اي در اصفهان بي‌سابقه و پشتوانه نبود. دهه چهل دوران شكوفايي ادب و هنر بود؛ به نحوي كه شايد بتوان از اين حيث اين دهه را نقطه عطف دانست. در ميانه‌هاي دهه 40 با تلاش كساني چون ابوالحسن نجفي، محمد حقوقي، جليل دوستخواه و چند نفر ديگر در اصفهان محفلي ادبي شكل گرفت كه با انتشار گاهنامه‌اي به نام جنگ اصفهان به همين نام خوانده شد و باقي ماند و انتشار جنگ اصفهان تا سال 60 ادامه يافت. بعد از آن انتشارش ديگر ميسر نشد. در نيمه دوم دهه 60 من پس از سال‌ها بار ديگر به جنگ اصفهان پيوستم. وي زنده‌رود را ادامه سنت جنگ اصفهان دانست و يادآور شد: اعضاي ‌شورا با اعتقاد به جايگاه و اعتبار فرهنگ و ادب در جهان امروز، صادقانه سعي‌ كرده‌اند آن‌چه به چاپ مي‌رسد، حاوي ارزش‌هاي شايسته و بايسته باشد و خوانندگان را در چارچوب معيارهاي خود با فرهنگ و ادبيات امروز ايران و جهان آشنا سازند.»